Kafka, Golem, teatr żydowski

z Jackiem Moskwą i Rafałem Węgrzyniakiem rozmawiają twórcy przedstawienia "Amszel Kafka" Paweł Passini i Tomasz Gwinciński środa - 7 czerwca 2006 - godz. 17.00 Scena Kameralna ul. Świdnicka 28

od lewej: Tomasz Gwinciński, Paweł Passini, Jacek Moskwa i Rafał Węgrzyniak

Franz KafkaPisarz, który wytyczył nowe horyzonty literaturze światowej, pochodził z rodziny żydowskiej. Nie otrzymał wychowania w ortodoksyjnej tradycji. W "Liście do ojca" skarżył się na braki w wykształceniu judaistycznym. A jednak badacze dowodzą, że jego powieści i opowiadania a zwłaszcza zapisy w "Dziennikach" i notatnikach zdradzają, że autor "Przemiany" posiadał dużą znajomość kultury żydowskiej. Pisarz przyswajał wiedzę dzięki lekturom, rozmowom z przyjaciółmi i członkami rodziny, obserwacjom praskich Żydów. Niemniej własne żydostwo łączył z nowoczesnym myśleniem nadając mu nową postać. Dlatego wielu czytelników z kręgu kultury nieżydowskiej odnajduje siebie w jego twórczości. Natomiast znawcy judaizmu, w tym jeden z najwybitniejszych badaczy tematu, Gershom Scholem, twierdzi, "że aby zrozumieć kabałę, trzeba by dziś najpierw przeczytać pisma Franza Kafki, a w szczególności Proces". Myśl tę podejmuje profesor Karl Erich Grözinger w studium "Kafka a kabała" (Wydawnictwo Austeria 2006) ukazując, na ile twórczość Kafki zakorzeniona jest w myśleniu kabalistycznym...
Znaczący wpływ na Kafkę i rozbudzenie jego zinteresowań miało spotkanie z teatrem żydowskim i przyjaźń z aktorem Icchakiem Lewim. Kafka na wielu kartach "Dziennika" opisuje przedstawienia wędrownej trupy żydowskiej, spotkania z panią i panem Czyżyk, rozmowy z Lewim. Sądzi się, że ta fascynacja miała źródło w pragnieniu poznania własnych korzeni, ukształtowania własnej tożsamości, stanowiła też antidotum na tak powszechny wówczas proces asymilacji Żydów w Europie.
Tych kilka zdań kreśli tło, z jakiego wywiedli swoją opowieść o Kafce w żydowskim teatrze autorzy przedstawienia "Amszel Kafka", Paweł Passini i Tomasz Gwinciński... Stworzyli sytuację, która nie miała pokrycia w rzeczywistości, ale, ich zdaniem, mogła się wydarzyć. W ich opowieści Franz Kafka porzuca pracę biurową , wyjeżdża do Warszawy, by zagrać w przedstawieniu o Golemie główną postać...
Do przedpremierowej rozmowy zaprosiliśmy Jacka Moskwę, pisarza i publicystę, badacza tajemnic golemów i Rafała Węgrzyniaka, historyka i krytyka teatru, znawcę teatru żydowskiego.

Jacek MoskwaPisarz, dziennikarz, wydawca, wieloletni korespondent w Rzymie i Watykanie polskich mediów. Obsługiwał kilkanaście papieskich podróży, w 2002 był w międzynarodowej grupie autorów rozważań i modlitw nabożeństwa Drogi Krzyżowej pod przewodnictwem Jana Pawła II w rzymskim Koloseum. Autor książek o tematyce historycznej i religijnej, wydał m.in. pięć książek o pontyfikacie Jana Pawła II, tłumaczonych także na obce języki.
Opublikował również w dodatku "Plus Minus" dziennika "Rzeczpospolita" oraz w internetowym piśmie "Zwoje" cykl esejów o "polsko-żydowskiej przestrzeni mitycznej" m. in.: "Motyw Ukrytej Księgi" (na tle tajemnic wokół dzieła Brunona Schulza), "Legenda Sprawiedliwie Nawróconego" (o postaci Walentego Potockiego, konwertyty na judaizm, czczonego jako męczennika) oraz "Ogień rozpalony w szabat" (o tradycjach tworzenia golemów przez polskich Żydów).

Rafał WęgrzyniakHistoryk i krytyk teatru. Absolwent Wydziału Wiedzy o Teatrze PWST w Warszawie. Jest autorem "Encyklopedii >Wesela< Stanisława Wyspiańskiego" (Wrocław 1991, Kraków 2001) oraz szeregu szkiców poświęconych polskim inscenizatorom. Publikował w "Teatrze", "Dialogu", "Le Theatre en Pologne", "Didaskaliach", "Notatniku Teatralnym", "Odrze", "Więzi", "Tygodniku Powszechnym", "Zeszytach Literackich". Interesuje się również teatrem żydowskim w międzywojennej Polsce i jako pierwszy, w 1993, odtworzył biografię aktora Icchaka Lewiego.